Fino' Chamoru

Ginen Wikipedia
Fino' Chamoru
Finuʼ Chamorro (CNMI), Finoʼ CHamoru (Guam)
Fumino: Mariånas
Gi: Notte Mariånas yan Guåhan
Fafa’nague: 58,000 (2005–2015)
Familian lengguahe: Austronesian
Official status
Official language in: Guåhan
Notte Mariånas
Regulated by: Kumision i Fino’ Chamoru
Codes
ISO 639-1: ch
ISO 639-2: cha
ISO 639-3: [1]
SIL: cha
Map

Fino'CHamoru pat Finu'Chamorro (Españót: Chamorro) i lengguahen i manchamoru (lokkue', mañamoru), i natibon i Islas Mariånas (Notte Mariånas yan Guåhan). Fuera di Mariånas, meggai na chamoru mañåsaga gi Estados Unidus siña manfino'chamoru. Sumasaonao este na lengguahe gi ayu na familian lengguahe i mafanana'an Austronesian (ni' såsaonao lokkue' siha i lingguåhen Tagålu, Indonesia, Hawaii, yan Samoa). Guåha kasi 50,000 para 75,000 siña manfino'chamoru.

Giya Guåhan, chamoru i ofisiat na lengguahe, sumiha yan engles. Giya Notte Mariånas, chamoru unu gi ofisiat na lengguahe (i otru engles yan Fino' Karolinas).

Gråmatika[tulaika | edit source]

Atfabeton CHamoru[tulaika | edit source]

Letra Nå'an
' glota
A a ae
Å å ah
B b beh
CH ch tseh
D d deh
E e eh
F f feh
G g geh
H h heh
I i ee
K k keh
L l leh
M m meh
N n ne
Ñ ñ ñe
NG ng ngeh
O o oh
P p peh
R r reh
S s seh
T t teh
U u oo
Y y dzeh

Tinaitai Lepblo[tulaika | edit source]

  • Flores, Evelyn Fu'una and Pontan
  • Government of Guam, Department of Education (1998) Mandidok yan mamfabulas na hemplon Guåhan
  • Indalecio Camacho, Dolores Guaiyayon na Trongkon Mansanita
  • Iriarte Leonard Z. I Tinituhon/The Beginning
  • Osborn, Lance J. (2016) Si Pedro yan i Hilét Oru na Ko’ko (Pedro and the Golden Ko’ko’), University of Guam Press: Guam
  • Reyes, Dawn Lees (2013) I Patgon Ni Tuma'yok Desde Guåhan Esta Luta
  • Perez Bollinger, Simone Efigenia (2018) Un Ha’åni yan Si Ena (“A Day with Ena”), University of Guam Press: Guam
  • Typis Societatis Missionum ad Exteros (1910) Debosionario: leblon tinaitai para i Islas Marianas gi fino Chamorro, China: Typis Societatis Missionum ad Exteros.

Bibliografia[tulaika | edit source]

  • Katherine Bordallo Aguon yan otro siha. The official Chamorro-English Dictionary. Ufisiåt na Diksionårion Chamorro-English. Guam, DCA, 2009.
  • Joaquín & Manuel Flores Borja & Sandra Chung: Estreyas Marianas: Chamorro. Saipan, Estreyas Marianas Publications, 2006.
  • Blust, Robert (2000). Chamorro Historical Phonology. University of Hawaii Press. 
  • Chung, Sandra (1983). Transderivational Relationships in Chamorro Phonology. San Diego: University of California. 
  • Chung, Sandra (1998). The Design of Agreement: Evidence from Chamorro. Chicago: University of Chicago Press. 
  • Ibáñez del Cármen, Padre Fray Aniceto (1865). Diccionario español-chamorro. 
  • Madrid, Carlos; Cepeda, Jeremy. Chamorro as a Written Official Language in the Mariana Islands. The Garrido Document of 1799 (PDF). 
  • Onedera, P. R. (1994). Fafa'ña'gue Yan Hinengge Siha. Guam. 
  • Onedera, Peter R. (2018). Taimanu na Ini. Taiguini Books, University of Guam Press. ISBN 1935198440. 
  • De Vera, R. M. (1931). English-Chamorro Dialogues: Inádiñgan Siha Gi Finò Engles Yan Finò Haya. Hong Kong: Nazareth Press. 
  • De Vera, R. M. (1932). Diccionario Chamorro-Castellano. Filipinas: Imprenta y Litografía Germania, Cacho Hermanos. 
  • Rodríguez-Ponga, Rafael (2003). El elemento español en la lengua chamorra. Madrid: Servicio de Publicaciones, Universidad Complutense (Complutense University of Madrid). 
  • Rodríguez-Ponga, Rafael (2009). Del español al chamorro. Lenguas en contacto en el Pacífico. Madrid: Ediciones Gondo. 
  • Rodríguez-Ponga, Rafael (2009). Del español al chamorro: Lenguas en contacto en el Pacífico. Madrid: Ediciones Gondo. 
  • Rodríguez-Ponga Salamanca, Rafael (2018). El valor económico de una lengua minoritaria: el chamorro de las islas Marianas. 
  • Rodríguez-Ponga, Rafael. El primer vocabulario de la lengua de las Islas Marianas (1565) (PDF). 
  • Topping, Donald M. (1973). Chamorro reference grammar. Honolulu: University of Hawaii Press. 
  • Topping, Donald M., Pedro M. Ogo, and Bernadita C. Dungca (1975). Chamorro-English dictionary. Honolulu: University of Hawaii Press. 
  • Topping, Donald M. (1980). Spoken Chamorro: with grammatical notes and glossary (revised ed.). Honolulu: University of Hawaii Press. 
  • Y Cuatro Ebangelio Sija Yan Y Checho Y Apostoles Sija Gui Testamento Nuebo Y Señotta Yan Y Sarbadotta Si Jesucristo; Yan Y Salmo Sija: Un Trinaduse Y Fino Griego Yan Hebreo Gui Fino Y Tano Guam Pat Y Chamorro. Estados Unidos: Creative Media Partners, LLC. 2022. 



  • (2011). Front Matter. In L. Reid, E. Ridruejo & T. Stolz (Ed.), Philippine and Chamorro Linguistics Before the Advent of Structuralism (pp. 1-9). Berlin: Akademie Verlag. https://doi.org/10.1524/9783050056197.fm
  • Difirentes klasen estoria gi fino Chamorro. (1979). Estados Unidos: Pacific Area Languages Materials Development Center, University of Hawaii at Manoa.
  • San Marcos gi fino' Chamorro nina'pusipble ni American Board of Catholic Mission. (1987). (n.p.): Marianas Printing Service, Incorporated.
  • Debonisario: (maripasa Di Nuebu) Lepbon Tinaitai Para i Islas Marianas Gi Fino' Chamorro. (1986). Islas Marshall: Marianas Printing Services.
  • San Marcos Gi Fino' Chamorro. (1987). Islas Marshall: Marianas Printing Service.
  • Catesismon i dottrina cristiana mapublica para i Islas Marianas gi fino chamorro pot i mamale capuchino  (1910). China: Typis Societatis Missionum ad Exteros.

See too[tulaika | edit source]

External links[tulaika | edit source]